Soomaaliya: Taariikh, Dhaqan, Siyaasad iyo Horumar
Soomaaliya, oo ku taalla geeska Afrika, waa dal leh taariikh dheer iyo dhaqamo hodan ah. Dalka ayaa caan ku ah dadka soo jireenka ah ee soomaalida iyo luuqada af-soomaaliga, taasoo ah luuqada rasmiga ah ee dalka. Geograaf ahaan, Soomaaliya waxay leedahay xeeb dheer oo ku dhow 3,333 km, taasoo ka dhigaysa mid ka mid ah dalalka ugu dheer xeebaha ee Afrika. Soomaaliya waxay la wadaagtaa xuduudaha dalalka Itoobiya, Jabuuti, iyo Kenya, waxayna sidoo kale leedahay xiriir xooggan oo dhaqaale iyo dhaqameed oo ay la leedahay dalalka Carabta iyo kuwa kale ee caalamka.
Taariikhda Soomaaliya
Taariikhda Soomaaliya waa mid taariikhi ah oo dheer, iyadoo dalka uu leeyahay hiddo iyo dhaqamo soo jireen ah oo ku saleysan dhaqan soo jireen ah, siyaasad, iyo ganacsi. Soomaaliya waxay ahayd xarun ganacsi oo muhiim ah iyada oo ku taallay wadiiqooyin ganacsi ee muhiimka ah sida wadada badda Cas iyo kan Hindiya. Soomaliya waxay soo martay xaalado kala duwan oo ay ku jiraan boqortooyooyin hore oo dhisnaa, si gaar ah Boqortooyadii Axmaarada iyo Boqortooyadii Ajuuraan, kuwaas oo ciyaaray doorka muhiimka ah ee siyaasadda iyo dhaqanka gobolka.
Soomaaliya ayaa sidoo kale la kulantay gumeysi iyo dagaallo sokeeye, kuwaas oo saamayn weyn ku yeeshay dhismaha iyo horumarka dalka. Gumaysigii Ingiriiska iyo Talyaanigu waxa uu Soomaaliya ku haystay ilaa qarnigii 20aad, ka hor inta aan la helin madaxbannaanida 1960kii. Soomaaliya waxay ku guuleysatay madaxbannaanideeda isla maalintaas, waxaana la isugu keenay gobolladii waqooyi iyo koonfureed si ay u noqoto Jamhuuriyadda Soomaaliya.
Dhaqanka Soomaalida
Dhaqanka Soomaalida ayaa ka mid ah kuwa ugu hodansan ee Afrika. Soomaalidu waxay caan ku yihiin suugaanta, gaar ahaan gabayada iyo heesaha dhaqanka. Gabayadu waxay astaan u yihiin dhaqanka suugaanta iyo qiimaha bulshada ee Soomaalida, iyadoo gabayadu yihiin hab muhiim ah oo ay dadka Soomaalida ku muujiyaan dareenkooda, fikradahooda iyo aragtiyaha ku saabsan arrimaha bulshada iyo siyaasadda.
Marka laga hadlayo cuntooyinka, Soomaalidu waxay caan ku yihiin cuntooyinka ay isticmaalaan sida canjeero, suqaar, iyo bariis, kuwaas oo ah cuntooyin dhaqameed oo aad loogu jeclaa gudaha iyo dibadda dalka. Dhaqanka reer guuraaga, oo qayb weyn ka ah bulshada Soomaalida, wuxuu sidoo kale ka tarjumayaa xiriirka qoto dheer ee dadka Soomaaliyeed iyo dhulka, xoolaha, iyo deegaanka.
Siyaasadda Soomaaliya
Soomaaliya waxay soo martay waqtiyo adag oo siyaasadeed, gaar ahaan xilligii dagaallada sokeeye ee ka dhashay burburkii dowladdii dhexe ee 1991. Tan iyo waqtigii burburkaas, Soomaaliya waxay la tacaashay dib-u-dhiska iyo sidii loo heli lahaa xasillooni siyaasadeed. Dowladda federaalka ee Soomaaliya, oo la asaasay 2012, ayaa wadday dadaallo badan oo lagu dhisayo dowlad xoog leh oo awoodda saarta dhammaan qeybaha dalka.
Xukuumadda federaalka ayaa ka shaqeyneysa sidii loo xallin lahaa dhibaatooyinka amniga, sida dagaalka ka dhanka ah ururka al-Shabaab, oo weli ka howlgalaya qaybo badan oo ka mid ah dalka. Si kastaba ha ahaatee, Soomaaliya waxay sidoo kale guul ka gaartay horumarada siyaasadeed, sida qabashada doorashooyinka madaxtooyada iyo heshiisyada siyaasadeed ee dib-u-heshiisiinta iyo dib-u-dhiska dalka.
Horumarka Dhaqaalaha Soomaaliya
Dhaqaalaha Soomaaliya wuxuu ku saleysan yahay waxsoosaarka xoolaha, kalluumiista, iyo wax-soosaarka beeraha. Soomaaliya ayaa sidoo kale leedahay xeeb dheer oo muhiim u ah ganacsiga, iyadoo dekedaha Muqdisho, Kismayo, iyo Berbera ay yihiin meelaha ugu muhiimsan ee ganacsiga ee gobolka. Si kastaba ha ahaatee, Soomaaliya waxay la tacaashay dhibaatooyin dhaqaale oo ka dhashay dagaallada sokeeye, qalalaasaha siyaasadeed, iyo abaaraha soo noqnoqda.
Iyadoo ay jiraan caqabado badan, Soomaaliya waxa ay hore u soo maray horumar, gaar ahaan dhanka isgaarsiinta, bangiyada, iyo adeegyada internetka. In kasta oo ay jiraan dhibaatooyin dhaqaale, shirkado badan oo gudaha iyo dibadda ah ayaa maal-galiyay Soomaaliya, taasoo ka dhigtay inay leedahay fursado cusub oo dhaqaale.
Xiriirka Caalamiga ah ee Soomaaliya
Soomaaliya waxay leedahay xiriir dhow oo ay la leedahay dalalka Carabta, gaar ahaan Jaamacadda Carabta, iyo ururada kale ee caalamiga ah sida Qaramada Midoobay iyo Midowga Afrika. Dalalka ku yaal geeska Afrika, sida Itoobiya, Jabuuti, iyo Kenya, ayaa sidoo kale Soomaaliya la leh xiriir siyaasadeed iyo dhaqaale.
Soomaaliya waxay ku dadaaleysaa inay dib u dhisto xiriirkeeda caalamiga ah kadib burburkii iyo dhibaatooyinkii ka dhacay dalka. Iyada oo aan loo eegin caqabadaha siyaasadeed iyo amni ee jira, Soomaaliya waxay ka shaqeysaa sidii ay u dhisi lahayd xiriir wanaagsan oo caalami ah si ay u hesho taageero dhaqaale iyo siyaasadeed.
Gabagabo
Soomaaliya waxay leedahay taariikh dheer, dhaqamo hodan ah, iyo fursado badan oo horumarineed. In kasta oo ay la kulantay caqabado badan, haddana Soomaaliya waxay ku socotaa wadada dib-u-dhiska iyo xasilloonida. Dowladda, bulshada rayidka ah, iyo beesha caalamkuna waxay si wadajir ah uga shaqeynayaan sidii loo heli lahaa mustaqbal ka wanaagsan oo Soomaaliya ah, iyadoo la tixgelinayo dhaxalka dhaqan iyo taariikhda soo jireenka ah ee dalka.
Soomaaliya waxay u baahan tahay taageero iyo is-afgarad caalami ah si loo xaqiijiyo nabadda, xasilloonida, iyo horumarka bulshada Soomaaliyeed ee maanta iyo mustaqbalka.
